Dikkat Eksikliği ve Odaklanma Problemleri: Çocuk ve Ergenlerde Nasıl Fark Edilir?

Günümüzde çocuk ve ergenlerde dikkat eksikliği ve odaklanma problemleri giderek daha fazla görülmeye başladı. Akademik başarının düşmesi, günlük işlerde zorlanma, ödev yaparken sık sık dikkatin dağılması veya davranışsal sorunların ortaya çıkması, aileleri ve öğretmenleri endişelendiren önemli işaretlerdir. Ancak dikkat eksikliğini fark etmek her zaman kolay değildir; çünkü her çocuk zaman zaman dalabilir, hareketlenebilir ya da odaklanmakta zorlanabilir. Bu nedenle belirtileri doğru okumak büyük önem taşır.

Dikkat Eksikliği Nedir?

Dikkat eksikliği; bireyin bir işe odaklanma, sürdürebilme, ayrıntılara dikkat etme ve organize olma becerisinde yaşadığı zorlukları ifade eder. Çocuk ve ergenlerde bu durum bazen hiperaktivite ile birlikte görülürken (DEHB), bazen yalnızca dikkat alanında sorunlar yaşanabilir.

Dikkat eksikliği, çocuğun seçim yaptığı bir durum değildir; nörobiyolojik temelli bir güçlük olup desteklenmediğinde yaşamın birçok alanında zorluklara yol açabilir.

Dikkat Eksikliği ve Odaklanma Problemlerinin Başlıca Belirtileri

• Sıkça dalma ve unutkanlık

Çocuk, verilen yönergeleri tam duymuş olsa bile birkaç dakika sonra unutabilir. Ders sırasında hayallere dalma sık yaşanır.

• Ayrıntıları atlama

Ödev yaparken küçük hatalar, eksik yapılan sorular veya yazım hataları dikkat sorunlarının işareti olabilir.

• Uzun süre odaklanamama

Ödev, kitap okuma veya bir görevi tamamlama sırasında sık sık mola verme ihtiyacı ortaya çıkar.

• Dağınıklık ve organize olamama

Çanta, masa veya odanın sürekli dağınık olması yalnızca kişisel tercihten değil dikkat problemlerinden kaynaklanabilir.

• Unutulan eşyalar

Kalem, defter, ödev veya kişisel eşyaların sık kaybedilmesi yaygındır.

• Bir işi tamamlayamama

Başladığı işi sürdürememek, sık sık başka bir işe geçmek veya yarım bırakmak önemli göstergelerdendir.

• Dürtüsellik (ergenlerde daha sık)

Sırayı beklemekte zorlanma, ani kararlar verme veya düşünmeden konuşma eşlik edebilir.

Evde ve Okulda Nasıl Fark Edilir?

Evde:

• Ödev başına oturmakta isteksizlik

• Sık sık “Ne yapacaktım?” diye sorma

• Rutin görevleri (diş fırçalama, odasını toplama vb.) unutmaları

• Ebeveyn yönergelerini yarım duyması

Okulda:

• Derste dikkatin kolay dağılması

• Öğretmenin tekrar tekrar aynı yönergeyi vermesi gerekmesi

• Sık hata yapma ve acelecilik

• Sınıf içinde huzursuzluk veya aşırı sessizlik (ikisi de dikkat problemine işaret edebilir)

Çocuk ve Ergenlerde Dikkat Eksikliğinin Olası Sonuçları

Dikkat eksikliği erken fark edilmediğinde:

• Akademik başarı düşer

• Özgüven problemleri gelişebilir

• Öğretmen ve arkadaş ilişkilerinde çatışmalar yaşanabilir

• Zaman yönetimi ve düzen becerileri zayıflar

• Ergenlerde kaygı, öfke ve motivasyon kaybı artabilir

Bu nedenle belirtilerin erken gözlemlenmesi oldukça önemlidir.

Aileler ve Öğretmenler İçin Öneriler

• Rutin oluşturun.

Düzenli bir günlük plan dikkat sorunlarını azaltır.

• Görevleri küçük parçalara bölün.

Uzun ödevler yerine kısa adımlar dikkat süresine daha uygundur.

• Görsel materyaller kullanın.

Takvim, renkli notlar, hatırlatıcılar etkili olabilir.

• Ekran süresini sınırlandırın.

Çok fazla ekrana maruz kalma dikkati olumsuz etkiler.

• Pozitif geri bildirim verin.

Çocukların motivasyonunu artırır ve özgüvenlerini destekler.

• Profesyonel destek almaktan çekinmeyin.

Dikkat eksikliği doğru değerlendirme ve terapi süreciyle önemli ölçüde gelişebilir.

Sonuç

Dikkat eksikliği ve odaklanma problemleri, çocuk ve ergenlerin hem akademik hem sosyal hayatını etkileyen önemli bir konudur. Ailelerin ve öğretmenlerin belirtileri erken fark etmesi, uygun destek süreçlerinin başlatılması açısından kritik bir adımdır. Profesyonel bir değerlendirme, çocuğun ihtiyaçlarını doğru anlamaya ve gelişimi desteklemeye yardımcı olur.