Çocuk ve Ergenlerde Davranış Problemleri: Neden Olur ve Nasıl Desteklenir?

Çocuklar ve ergenler büyürken pek çok duygusal, bilişsel ve sosyal değişim yaşarlar. Bu değişimler bazen öfke patlamaları, kurallara uymama, yalan söyleme, tükürme, kavga çıkarma, dikkat çekme davranışları veya içe kapanma şeklinde kendini gösterebilir. Bu durum hem çocuk hem de aile için yorucu olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki her davranışın arkasında bir neden vardır.

Bu yazımızda davranış problemlerinin temel nedenlerini, ailelerin neler yapabileceğini ve profesyonel destek sürecini ele alıyoruz.

Davranış Problemlerinin Nedenleri

Çocuklarda görülen davranış sorunları genellikle tek bir sebebe bağlı değildir. Çoğu zaman birden fazla faktör birlikte etkili olur:

1. Aile içi iletişim sorunları;

   Evde iletişim kopukluğu, çatışma, aşırı eleştirel tutumlar ya da duyguların konuşulmadığı bir aile yapısı çocukların davranışlarına doğrudan yansıyabilir.

2. Duygusal zorlanmalar;

   Kaygı, özgüven eksikliği, reddedilme korkusu, yoğun stres, dikkate alınmadığını düşünme gibi duygular saldırgan davranışlara ya da içe kapanmaya dönüşebilir.

3. Gelişimsel değişimler;

   Okul başlangıcı, kardeş doğumu, ergenliğe geçiş gibi büyük yaşam olayları davranışlarda dalgalanmaya neden olabilir.

4. Öğrenilmiş davranışlar;

   Çocuk çevresindeki modellerden –aile, okul, medya– gördüğü davranışları taklit eder. Olumsuz davranışların pekiştirilmesi de devamlılığını sağlar.

Aileler Bu Süreçte Ne Yapabilir?

1. Davranışın altında yatan mesajı anlamaya çalışın;

   Çocuk çoğu zaman anlaşılmadığı, yalnız hissettiği ya da kendini ifade edemediği için öfke veya olumsuz davranış sergiler. Önce duyguya odaklanmak önemlidir.

2. Tutarlı sınırlar koyun;

   Bugün izin verilen, yarın yasaklanan davranış, çocuğu daha da zorlayabilir. Kurallar net, anlaşılır ve sürdürülebilir olmalıdır.

3. Olumlu davranışları fark edin;

   Sadece olumsuz davranışlara odaklanmak, çocuğun olumlu yönlerini gölgede bırakabilir. İstenilen davranışları fark etmek ve geri bildirim vermek değişimi hızlandırır.

4. Duygu ifade etmeyi teşvik edin;

   “Şu an çok kızgın olduğunu görüyorum, konuşmak ister misin?” gibi cümleler çocuğun davranış yerine duyguya yönelmesini sağlar.

Profesyonel Destek ve Oyun Terapisinin Rolü

Psikoterapi sürecinde amaç, çocuğun duygularını tanımasını, ifade etmesini ve daha işlevsel davranış becerileri geliştirmesini desteklemektir.

Oyun terapisi özellikle 3–12 yaş arasındaki çocuklarda:

• Duyguların güvenli şekilde ifade edilmesini

• Öfke ve gerginliğin azalmasını

• Kendini tanıma ve benlik farkındalığının gelişmesini

• Problem çözme becerilerinin artmasını

• Sağlıklı sosyal ilişkilerin oluşmasını destekler.

Ergen danışmanlığında ise:

• Kimlik gelişimi

• Aile iletişimi

• Akademik stres

• Sosyal uyum problemleri gibi alanlar üzerinde çalışılır. Süreç, gerekli görüldüğünde aile görüşmeleriyle desteklenir.

Ne Zaman Destek Alınmalı?

Aşağıdaki durumlardan biri ya da birkaçı varsa profesyonel destek almak faydalı olacaktır:

• Davranış sorunları uzun süredir devam ediyorsa

• Okul ve ev yaşamı belirgin şekilde etkileniyorsa

• Çatışmalar sıklaşıyorsa

• Çocuk içe kapanıyor, tepkiselliği artıyor ya da kendine zarar verici davranışlar gösteriyorsa

Unutmayın

Her davranışın arkasında bir ihtiyaç ve duygu vardır. Çocuğunuzla kurduğunuz ilişki güçlendikçe davranışlar da daha sağlıklı hale gelecektir. Erken destek almak, sorunun kalıcı hale gelmesini önler ve çocuğun duygusal gelişimini güçlendirir.

Psikolojik danışmanlık merkezimizde çocuk, ergen ve ailelere yönelik oyun terapisi ve psikoterapi hizmetleri sunarak sağlıklı gelişim sürecini destekliyoruz. İhtiyaç duyduğunuzda profesyonel bir bakış açısıyla yanınızdayız.