Bireylerin düşünce ve davranışlarını anlamak için duygular önemli bir role sahiptir. Duygu kavramı, bilimsel alan yazında sıklıkla çalışılmış bir kavram olup bu konuda çok farklı görüşler öne sürülmüştür. Alan yazını çalışmaları incelendiğinde duygu kavramının farklı tanımları olduğu görülmektedir.
“Tüm duygular harekete geçmemizi sağlayan dürtülerdir; evrim, yaşamla baş edebilmemiz için bizi acil plan yapabilecek şekilde programlamıştır. Duygu (emotion) sözcüğünün kökü motere’dir. Latince hareket etmek anlamına gelen fiile e- ön eki getirildiğinde fiilin anlamı uzaklaşmak olur. Bu durum da her duygunun bir harekete dönüştüğü fikrini vermektedir. Duyguların harekete dönüştüğünü en açık şekliyle hayvan ve çocukları izlerken gözlemleyebiliriz.
Goleman; duygu kavramını bir duyguyla ilgili özel düşünceler, psikolojik ve biyolojik durumlar ve bir dizi hareket eğilimi şeklinde aktarmaktadır.
Duyguların bireylerin problem çözme becerilerinin yeterli olmadığı durumlarda yol gösterici olacağı öngörülmektedir. Bu sebeple duyguların bireylerin hayatlarına bakış açısını olumlu ya da olumsuz yönde etkileyeceği düşünülmektedir. Duygular da her insan gibi tek ve değerlidir.
Alan yazında temel duyguların tanımlandığı görülmektedir. Temel duygu kümeleri; öfke, üzüntü, korku, mutluluk, sevgi, şaşkınlık, iğrenme/tiksinme ve utançtır.
Temel duygular aşağıdaki şekilde tanımlanabilir:
Öfke: sinirli olma hali, kinlenme, tükenmek, şiddet, nefret kin gibi duygulardır.
Üzüntü: İnsanın psikolojik dengesini bozan bir olay yaşadığı zaman verdiği ilk tepki ve kaygıdır. Bu durum, iç ya da dış etkenler sonucunda otokontrolde zorlanma yaşandığının göstergesidir.
Korku: Tehditkâr ya da bilinmeyen bir durum karşısında duyulan huzursuzluk ve telaştır.
Mutluluk: Acı, keder ve ıstırabın yerine sevinç, neşe gibi olumlu duyguların ağır bastığı, yaşamdan genel olarak memnun olma durumudur.
Sevgi: Bireylerin kendilerine yakın veya uzak olarak gördükleri insanlara karşı, özellikle ihtiyaç duyduklarında, önemsemek, ilgilenmek, duyarlı olmak, desteklemek, yardım etmek ve anlamak gibi duyguları, bilişleri ve davranışları da içeren bir tutumdur.
Şaşkınlık: Herhangi bir olay karşısında şok, hayret, afallama ve merak duyguları ile karşılaşmaktır.
İğrenme/Tiksinme: Bir şeyin kendisi ya da fikri tat veya kokuyu; hor görme, aşağılama, küçümseme, nefret etme, hoşlanmama veya itici bulma durumudur .
Utanç: Suçluluk duyma mahcubiyet hissetme hayal kırıklığına uğrama pişman olma çile çekme gibi duygulardır.
Kişilerin fikir ve eylemlerini analiz edebilmek için duygular önemli bir ipucu olarak değerlendirilebilir.
Comments